Χαρισματικός ή ταλέντο;

Στην Κύπρο πολύ εύκολα ακούμε τη λέξη ταλέντο.

Παιχταράς.

Φτάνει να κάνεις μια βόλτα από τα παιδικά πρωταθλήματα Grassroots για να το διαπιστώσεις.

Να το ακούς από γονείς, θείους, παπούδες δεν τίθεται θέμα.

Είναι θεμιτό, παρορμητικό και εν μέρει καλοδεχούμενο.

Να το ακούς από κάποιους του ευρύτερου χώρου (μανατζέρ, σκάουτερς, προπονητές κλπ κλπ), έχει άλλη βαρύτητα.

Απόψεις εντυπωσιασμού, χωρίς ουσία και επιχειρήματα.

Ίσως και έλλειψη γνώσεων ή και όχι.

Όταν μιλάμε για προσδιορισμό ταλέντου, επιλογή ταλέντου, ανίχνευση ταλέντου και ανάπτυξη ταλέντου, θα πρέπει να ξέρουμε γιατί πράγμα μιλάμε.

Για παράδειγμα.

Υπάρχει ξεκάθαρη διάκριση στις έννοιες «χαρισματικός» και «ταλαντούχος» (Μοντέλο VanRossum και Gagné 1994).

Χαρισματικός, είναι αυτός που έχει ανώτερες φυσικές ικανότητες (ονομάζονται ικανότητες ή δώρα), σε τέτοιο σημείο που ξεχωρίζει ή διαχωρίζεται από τους υπόλοιπους και τοποθετείται στο κορυφαίο ποσοστό 10% της ηλικίας του.

Ταλαντούχος, προϋποθέτει την ανωτερότητα σε υψηλά προηγμένες και εξελιγμένες ικανότητες που το τοποθετεί στο ποσοστό του 10% (ανωτερότητας) στην ηλικία του.

Συγκεκριμένα, το μοντέλο προτείνει τέσσερις τομείς ικανοτήτων:

Τον πνευματικό (Intellectual, IG), το δημιουργικό (Creative, CG), τον κοινωνικό (Socioaffective, SG) και τον αισθητικοκινητικό (Sensorimotor, MG).

Αυτές οι ικανότητες, των οποίων η ανάπτυξη και το επίπεδο  ελέγχεται εν μέρει από γενετικούς παράγοντες και μπορεί να παρατηρηθεί σε κάθε δραστηριότητα που διαδραματίζουν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους.

Όπως ορίζεται στο (Differentiated Model of Giftedness and Talent, DMGT), τα ταλέντα εξελίσσονται σταδιακά από τη μετατροπή αυτών των υψηλών ικανοτήτων σε καλά εκπαιδευμένα (ταλέντα) και αναπτύσσουν συστηματικά δεξιότητες που αφορούν ένα συγκεκριμένο πεδίο ανθρώπινης δραστηριότητας ή απόδοσης.

Σύμφωνα με τη διαδικασία ανάπτυξης (Developmental process) που προτείνει το συγκεκριμένο μοντέλο, οι ικανότητες ή δεξιότητες λειτουργούν ως «πρώτη ύλη» και αποτελούν τα δομικά στοιχεία του ταλέντου.

Από αυτή τη σχέση προκύπτει, ότι το ταλέντο συνεπάγεται αναγκαστικά με την παρουσία ικανοτήτων που υπερβαίνουν κατά πολύ τις μέσες τιμές του γενικού πληθυσμού.

Είναι ξεκάθαρο πως δεν μπορεί κανείς να είναι ταλαντούχος χωρίς να είναι χαρισματικός, ενώ το αντίστροφο δεν μπορεί να ισχύσει.

Είναι πιθανό οι ικανότητες όμως που υπερβαίνουν τον μέσο όρο ενός πληθυσμού να παραμείνουν απλώς ως χαρίσματα και να μην μετατραπούν ποτέ σε ταλέντα.

Καταληκτικά σε ένα προηγμένο αναπτυξιακό ποδόσφαιρο, οι ανιχνευτές ταλέντων, οι προπονητές, οι ευρύτεροι που ασχολούνται με αυτό τον τομέα, πέραν από τις δικές τους ή όχι γνώσεις, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα που υπάρχουν και έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς και αφορούν το ταλέντο.

Θα πρέπει και αυτό ισχύει πολύ για την Κύπρο, να εξετάζουν ολιστικά τις επιλογές τους, χωρίς να κατατάσσουν τους ποδοσφαιριστές σε κατηγορίες βάσει των σωματικών τους χαρακτηριστικών, που μπορεί να επηρεάζουν τα υπόλοιπα προσόντα και ικανότητές τους.

Τέλος (και αυτό επίσης δεν συμβαίνει στην Κύπρο), αντί ανούσιων πολλών φορών εργομετρικών καλό θα ήταν να γίνεται τακτικός έλεγχος και καταγραφή (μέσω δοκιμασιών αξιολόγησης), των ικανοτήτων των νεαρών που βρίσκονται μέσα στο σύστημα εκπαίδευσης μιας Ακαδημίας.

Για να υπάρχει μία ξεκάθαρη εικόνα μέσα σε μια Ακαδημία, αν υπάρχουν χαρισματικοί ή ταλαντούχοι ποδοσφαιριστές.